ΔικΕΕ: Τα κράτη-μέλη μπορούν να απαγορεύουν τις χρεώσεις για τη χρήση μέσων πληρωμής χωρίς μετρητά

Το Δικαστήριο της ΕΕ (ΔικΕΕ) έκρινε στη απόφασή του της 9^ης Απριλίου 2014 (υπόθεση C-616/11) ότι σύμφωνα με την Οδηγία 2007/64/ΕΚ ένα κράτος-μέλος μπορεί να απαγορεύει στους προμηθευτές να επιβαρύνουν τους πελάτες τους με πρόσθετες χρεώσεις για τη χρήση μεθόδων πληρωμής χωρίς μετρητά. H ως άνω απόφαση συνεπάγεται ότι ένα κράτος-μέλος δύναται να μην επιτρέπει τα τέλη συναλλαγής που επιβάλλουν αεροπορικές εταιρείες στους πελάτες τους (π.χ. τέλη πιστωτικής κάρτας), η δε απαγόρευση αυτή να είναι πλήρως σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιο. 

Το ΔικΕΕ κλήθηκε να διευκρινίσει, μεταξύ άλλων, την έννοια των άρθρων 4.23 και 52 §3 της Οδηγίας 2007/64/ΕΚ. Ως προς το άρθ. 4.23 το τεθέν ερώτημα ήταν αν μια απευθείας εντολή εμβάσματος και μια εντολή εμβάσματος μέσω ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking) είναι «μέσα πληρωμής» υπό την έννοια της Οδηγίας. To ερώτημα ως προς το άρθρο 52 §3 αφορούσε το αν η Οδηγία παρέχει το δικαίωμα στα κράτη-μέλη να απαγορεύουν γενικά σε προμηθευτές («δικαιούχους») να επιβάλλουν χρεώσεις στους πελάτες τους («πληρωτές») για τη χρήση ενός δεδομένου μέσου πληρωμής. Επισημαίνουμε εδώ ότι οι «πληρωτές» δεν είναι απαραίτητα καταναλωτές. Σημειωτέον επίσης πως το άρθρο 52 §3 δεν αφορά τις χρεώσεις που επιβάλλουν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμής στους πελάτες τους, π.χ. τα τέλη που χρεώνουν οι τράπεζες που εκδίδουν πιστωτικές κάρτες στους κατόχους των πιστωτικών καρτών.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η έννοια του «μέσου πληρωμής» υπό την Οδηγία περιλαμβάνει απευθείας εντολές πληρωμής, καθώς και εντολές πληρωμής μέσω ηλεκτρονικής τραπεζικής. Στην ουσία το Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι η Οδηγία ρυθμίζει τις συνηθέστερες μεθόδους πληρωμής χωρίς μετρητά (η κυριότερη εξαίρεση είναι οι επιταγές). Επιπρόσθετα, το Δικαστήριο θεώρησε ότι το άρθρο 52 §3 της Οδηγίας παρέχει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη να απαγορεύσουν τις χρεώσεις συναλλαγής, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τι σχέσεις του προμηθευτή με τον πελάτη του.

Κάποια κράτη-μέλη, π.χ. η Αυστρία και η Ελλάδα (άρθ. 49 §3 εδ. β Ν. 3862/2010) έχουν θέσει εκτός νόμου τέτοιες χρεώσεις. Άλλα κράτη-μέλη, όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, τις επιτρέπουν. Η απόφαση του Δικαστηρίου κατέστησε σαφές ότι και οι δύο επιλογές είναι σύμφωνες με το ενωσιακό δίκαιο.

Αναφορικά με τις κρατήσεις αεροπορικών εισιτηρίων, η εν λόγω απόφαση μπορεί να δημιουργήσει σύνθετες νομικές καταστάσεις στις διασυνοριακές συναλλαγές. Οι χρεώσεις για χρήση πιστωτικής κάρτας, που είναι λίαν συνήθεις στην πράξη, μπορεί να είναι παράνομες στο κράτος του τόπου κατοικίας του επιβάτη, από όπου πραγματοποιείται συνήθως η κράτηση, αλλά νόμιμες στο κράτος του τόπου της έδρας του αερομεταφορέα - και αντιστρόφως. Το ζήτημα της νομιμότητας των χρεώσεων θα κριθεί τελικά βάσει του εφαρμοστέου δίκαιου στη σύμβαση.

Στην ΕΕ τα ζητήματα του εφαρμοστέου δικαίου στις συμβάσεις ρυθμίζονται στον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 593/2008 (Κανονισμός Ρώμη Ι). Θα ήταν κουραστικό να αναφερθούν ακριβείς λεπτομέρειες, γενικά όμως το ποιο δίκαιο θα εφαρμοστεί εξαρτάται από τρεις παράγοντες: (1) αν υπάρχει ρήτρα εφαρμοστέου δικαίου στη σύμβαση, (2) αν ο επιβάτης είναι «καταναλωτής», δηλαδή αν ενεργεί εκτός του πλαισίου των επαγγελματικών του δραστηριοτήτων και (3) αν η πτήση αποτελεί τμήμα οργανωμένου ταξιδίου υπό την έννοια της Οδηγίας 90/314/ΕΟΚ (ΠΔ 339/1996).

Σημειώνουμε επίσης, ειδικά για τις χρεώσεις προς καταναλωτές, ότι μετά τις 13-6-2014 τίθεται σε εφαρμογή η νέα Οδηγία της ΕΕ για τα δικαιώματα των καταναλωτών (Οδηγία 2011/83/ΕΕ), που επιτρέπει σε προμηθευτές να επιβάλλουν πρόσθετες χρεώσεις για τη χρήση μιας μεθόδου πληρωμής, μόνο αν οι χρεώσεις αυτές δεν υπερβαίνουν το κόστος που επωμίζονται οι ίδιοι για τη χρήση αυτής της μεθόδου. Συνεπώς μετά τις 13-6-2014, στην ΕΕ τα τέλη πιστωτικής κάρτας και οι συναφείς χρεώσεις είτε δεν θα επιτρέπονται καθόλου είτε θα είναι νόμιμες μόνο για το ποσό που καλύπτει τα έξοδα του προμηθευτή από τη χρήση των μέσων πληρωμής χωρίς μετρητά.