Tαξιδιώτες και αφερεγγυότητα: Εξελίξεις στην ΕΕ - μέρος 1ο Συμφωνία ΙΑΤΑ

Η διεθνής ένωση αερομεταφορών (ΙΑΤΑ) ανακοίνωσε τη σύναψη μιας εθελοντικής συμφωνίας μεταξύ των μελών της, προς διευκόλυνση του επαναπατρισμού επιβατών που πετούν προς, από ή μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), οι οποίοι είχαν κλείσει εισιτήρια με κάποια αεροπορική εταιρεία που στο μεταξύ κήρυξε πτώχευση και έπαυσε να λειτουργεί.

Σύμφωνα με τη νέα συμφωνία της IATA, σε περίπτωση πτώχευσης του αερομεταφορέα, τα μέλη της ΙΑΤΑ που πετούν προς ή από την ΕΕ θα καταβάλλουν κάθε εύλογη προσπάθεια (best efforts) για τον επαναπατρισμό των επιβατών που καθηλώθηκαν μακριά από την κατοικία τους. Ο επαναπατρισμός θα προσφέρεται σε οποιοδήποτε πρόσωπο πετάει προς, από ή μέσω της ΕΕ, αν δεν διαθέτει ειδική ασφάλιση για τέτοιο ενδεχόμενο. Η προσφορά θα πραγματοποιείται έναντι μειωμένου ναύλου (ναύλου διάσωσης), με την επιφύλαξη διαθέσιμων θέσεων και μέχρι δύο εβδομάδες μετά τη διακοπή των επιχειρήσεων. Το κράτος που είναι υπεύθυνο για την αδειοδότηση του πτωχεύσαντος αερομεταφορέα θα πρέπει να πληροφορεί τους καθηλωμένους επιβάτες για τη δυνατότητα λήψης αυτής της υπηρεσίας.

  

Η συμφωνία συνήφθη ως απάντηση σε ένα Ανακοινωθέν της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με ημερομηνία 18-3-2013, σχετικά με την προστασία επιβατών σε περίπτωση αφερεγγυότητας του αερομεταφορέα. Η Επιτροπή εκτίμησε ότι το ενδεχόμενο πτώχευσης του αερομεταφορέα θα επηρεάσει περίπου το 0,07% των επιβατών που πετούν προς, από ή μέσω της ΕΕ, εκ των οποίων ποσοστό περίπου 12% θα καθηλωθεί στο εξωτερικό. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η Επιτροπή πρότεινε της λήψη προληπτικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένων συμφωνιών μεταξύ των μελών της αεροπορικής βιομηχανίας (αερομεταφορείς, αεροδρόμια κλπ.) για την προσφορά «ναύλων διάσωσης». 

Το ως άνω πρόβλημα δεν είναι καινούριο. Η απελευθέρωση της αεροπορικής αγοράς στην Ευρώπη, η δραστηριοποίηση των αεροπορικών εταιρειών χαμηλού κόστους και ο συνακόλουθος οξύς ανταγωνισμός τιμών ήγειρε ανησυχίες για την οικονομική ευρωστία των αερομεταφορέων. Ως εκ τούτου, η Ευρωπακή Επιτροπή ζήτησε τη σύνταξη μιας μελέτης (report) σχετικά με την αξιολόγηση των επιπτώσεων της αφερεγγυότητας του αερομεταφορέα στους επιβάτες. Η μελέτη δημοσιεύτηκε το Φεβρουάριο του 2011 και συμπέρανε ότι η προσφορότερη λύση θα ήταν η δημιουργία ενός ειδικού ταμείου αρωγής με πόρους των αεροπορικών εταιρειών, η δε αυτορρύθμιση των αεροπορικών εταιρειών θα ήταν μόνο εν μέρει αποτελεσματική. Λίγο αργότερα ο BEUC, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Καταναλωτών, εξέφρασε εγγράφως την άποψη ότι η αυτορρύθμιση δέον να αποφευχθεί και προέτρεψε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει συγκεκριμένους κανόνες, δηλαδή να υποχρεώσει τους αερομεταφορείς να έχουν ειδική ασφάλιση ή να προσκομίζουν εγγυητική επιστολή τραπέζης ή να δημιουργήσουν ένα ειδικό ταμείο αρωγής. Οι αεροπορικές εταιρείες αντέδρασαν σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο υπογραμμίζοντας ότι ιδίως η δημιουργία ειδικού ταμείου θα είχε απαγορευτικό κόστος, υπερβολικά διαχειριστικά έξοδα, ενώ η πρακτική του χρησιμότητα θα ήταν περιορισμένη εν όψει του μικρού αριθμού πτωχεύσεων αεροπορικών εταιρειών. 

Η συζήτηση αναζωπυρώθηκε στα πλαίσια της εν εξελίξει αναθεώρησης του Κανονισμού 261/2004 σχετικά με τα δικαιώματα των επιβατών σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης, μεγάλης καθυστέρησης και ματαίωσης πτήσεων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το Φεβρουάριο του 2014 υποστήριξε την άποψη ότι στον αναθεωρημένο κανονισμό δέον να περιληφθούν ειδικές διατάξεις για την αφερεγγυότητα των αερομεταφορέων. Εν όψει όλων αυτών, η ΙΑΤΑ αποφάσισε να δημιουργήσει κανόνες αυτορρύθμισης, ώστε να αποφευχθεί επίσημη νομοθετική παρέμβαση σε ενωσιακό επίπεδο.