Ιστορική ανασκόπηση στις πηγές του Διεθνούς Αεροπορικού Δικαίου. Οι πρώτες Διεθνείς Συνδιασκέψεις για την λήψη μέτρων ρύθμισης του εναέριου ατμοσφαιρικού χώρου. Μέρος Β΄.

Η εφεύρεση του πρώτου αεροπλάνου ή αεροσκάφους και κατ’ επέκταση η κατασκευή ενός νέου μέσου μεταφοράς, σε συνδυασμό με την ραγδαία ανάπτυξη της αεροναυπηγικής και ευρύτερα του τομέα της διεθνούς αεροπλοϊας - αεροπορίας, προκάλεσε με τον καιρό διάφορα τεχνικά και κυρίως νομικά προβλήματα, τα οποία έχρηζαν άμεσης επιλύσεως και τα οποία οδήγησαν στη σύγκληση διαφόρων Διεθνών Αεροπορικών Συνεδρίων, με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των εκπροσώπων Κρατών για την εξεύρεση κοινής λύσης ως προς την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών.


Από τα πρώτα νομικο - τεχνικά ζητήματα που απασχόλησαν τις εν λόγω διεθνείς συνδιασκέψεις, ήσαν η θέσπιση ενιαίων νομοθετικών μέτρων που θα ρύθμιζαν την κίνηση των αεροσκαφών εντός ενός οριοθετημένου εναέριου χώρου μεταξύ των Κρατών, καθώς και την ασφάλεια της εναέριας κυκλοφορίας μεταξύ των κρατών.

Ειδικότερα, στις 23 Απριλίου 1784 δημοσιεύεται στην Γαλλία η πρώτη σχετική προς την αεροπορίαν νομοθετική διάταξη, η οποία είναι υπογεγραμμένη υπό του Lieutenant de Police, M. Lenoir, και με την οποία απαγορεύεται η κατασκευή και ανύψωση αεροστάτων και ετέρων αεροστατικών μηχανών, στα οποία έχουν προσαρτηθεί εύφλεκτα υλικά ικανά να προκαλέσουν πυρκαϊά, ενώ για τα λοιπά αερόστατα απαιτείται η χορήγηση σχετικής αδείας από τις Αρχές για την ανύψωσή τους. Στις 21 Αυγούστου 1819 εκδίδεται στην Γαλλία νέο διάταγμα, το οποίο αποτελεί τον πρώτο κανονισμό για την ρύθμιση της ασφάλειας της εναέριας κυκλοφορίας. Είναι υπογεγραμμένος υπό του Comte Angles, Préfet de Police du Département de la Seine. Όσον αφορά τις πρώτες δίκες αεροπορικού δικαίου, η πρώτη εξ αυτών έλαβε χώρα στο Supreme Court της Νέας Υόρκης, τον Ιανουάριο του 1822, γνωστή ως υπόθεση Guille v. Swan, όπου ο Guille καταδικάσθηκε να αποκαταστήσει την ζημία που προξένησε στον Swan, η οποία συνίστατο στην μείωση της υπάρχουσας περιουσίας του (ολοσχερής καταστροφή των φυτών του Swan από την απότομη προσγείωση του αερόστατου του Guille στον κήπο του). Στην Ευρώπη, η πρώτη δίκη για ζημίες οφειλόμενες εις την αεροπορίαν έλαβε χώρο στο Εδιμβούργο το έτος 1889 (υπόθεση Scott’ s v. Moss, επιδίκαση αποζημίωσης για προξενηθείσα ζημία εκ πταίσματος η αμελείας λόγω απότομης προσγείωσης αερόστατου σε αγρόκτημα).    

Κατά το έτος 1855, ο Monsieur de Bris κατασκεύασε το πρώτον βαρύτερον του αέρος αεροσκάφος. Το έτος 1897 πραγματοποιήθηκε η πρώτη δοκιμή του αεροσκάφους που κατασκεύασε ο Γάλλος Μηχανικός Αεροναυπηγικής, M. Clément Ader, το οποίο υπήρξε το «πρώτο μηχανοκίνητο αεροπλάνον». Ο όρος «avion» (αεροπλάνον) οφείλεται στον τελευταίο εφευρέτη του, η δε χρήση του όρου «αεροσκάφος» αποδίδεται ως χαρακτηρισμός «προς πάσαν πτητικήν συσκευήν (αερόστατα και αεροπλάνα), με την οποία επιτυγχάνεται η δι’ αέρος μεταφορά προσώπων ή πραγμάτων». Ο όρος« αεροσκάφος» αποδίδει πιστά τον γαλλικόν όρον «aéronef», ο οποίος όμως είναι ελληνικής προέλευσης και σημαίνει «ναυς του αέρος». 

Η Διεθνής Αεροπορική Σύμβαση των Παρισίων, η οποία υπογράφτηκε το έτος 1919, χρησιμοποιεί αδιακρίτως τον όρο «aéronef». Έκτοτε, η συνεχής προσπάθεια τελειοποίησης των αεροσκαφών, καθώς και η τόλμη των αεροπόρων επέτρεψαν την πραγματοποίηση ολοένα και μεγαλύτερων, αλλά δυσχερέστερων στην εκτέλεσή τους, πτήσεων ανά τον κόσμο. Το έτος 1919 πραγματοποιείται η εγκατάσταση των πρώτων τακτικών γραμμών αεροπορίας. Ωστόσο η προπολεμική, περιορισμένη και σχετικά πολύ μικρή σε χωρητικότητα κατασκευή των πρώτων αεροσκαφών, συνιστούσε υψηλά κόμιστρα για την εκτέλεση των πτήσεων, ενώ το διάστημα εκείνο ήταν πολύ ελαττωμένη η χρήση του μέσου αυτού μεταφοράς από ταξιδιώτες ή για τη μεταφορά εμπορευμάτων. Από το έτος 1946 και μετέπειτα, παρατηρείται μία ολοένα και αυξανόμενη προτίμηση στο αεροπορικό μέσο μεταφοράς, καθότι ήταν πλέον αναγκαία η εκτέλεση ταχύτερων μεταφορών, γεγονός βέβαια που συνέβαλε στη παραγωγή γιγαντιαίων πλέον αεροπλάνων, χωρητικότητας ασυγκρίτως πολλαπλασίας των προπολεμικών εκείνων αεροσκαφών.

Παράλληλα, το διάστημα εκείνο όπου κρίθηκε αναγκαία η μεταξύ των Κρατών του κόσμου, σύγκληση Διεθνών Συνδιασκέψεων επί ζητημάτων της διεθνούς αεροπορίας, κρίθηκε εξίσου αναγκαία και η συζήτηση για την έκταση των κυριαρχικών δικαιωμάτων μεταξύ των Κρατών, όσον αφορά τον εναέριο και ευρύτερο ατμοσφαιρικό χώρο. Η Γαλλία κηρύχθηκε υπέρμαχος της ελευθερίας του αέρος, απορρίπτουσα κάθε έννοια της κρατικής κυριαρχίας επι του εναέριου χώρου. Η δε Αγγλία υπήρξε υπέρμαχος της αυστηρής εφαρμογής της αρχής του Ρωμαϊκού Δικαίου «qui dominus est soli, dominus est coeli et inferorum». Στη πραγματικότητα, επικράτησε η άποψη ότι ολόκληρος ο ατμοσφαιρικός χώρος πρέπει να ρυθμίζεται από ένα ενιαίο και ομοιόμορφο νομικό καθεστώς, σύμφωνα με το οποίο κάθε Κράτος θα έχει περιορισμένα κυριαρχικά δικαιώματα επί του υπεράνω αυτού ατμοσφαιρικού χώρου. Το σύστημα αυτό υιοθέτησαν, η Διεθνής Σύμβαση των Παρισίων (1919), η Ιβηρο-Αμερικανική Σύμβαση της Μαδρίτης (1926), η ΠανΑμερικανική Σύμβαση της Αβάνας (1928) και η Σύμβαση του Σικάγου (1944) δια την Διεθνή Πολιτικήν Αεροπορίαν. Αξιοσημείωτο είναι βέβαια ότι μετέπειτα υποστηρίχθηκε η άποψη ότι επιβάλλεται η διάκριση μεταξύ αέρος (res communis) και του ατμοσφαιρικού χώρου, όπου και ο τελευταίος είναι δεκτικός κυριότητας και περαιτέρω διάθεσης.

  

Οι πρώτες Διεθνείς Συνδιασκέψεις συνήλθαν με την πρωτοβουλία κυρίως οικονομικά ισχυρών Κρατών που αποσκοπούσαν βέβαια στην εξεύρεση μίας κοινής λύσης για την ρύθμιση των δια την αεροπορίαν αναφυομένων  νομικών και τεχνικών προβλημάτων. Από τις εν λόγω συνδιασκέψεις αξιοσημείωτες  είναι: α.) η Συνδιάσκεψη των Παρισίων (1899), κατά την διάρκεια των εργασιών της οποίας για πρώτη φορά συστήθηκε ειδική επιτροπή κρίσης και αξιολόγησης θεμάτων της αεροπλοϊας (Commission Permanente Internationale d’ Aéronautique). Την εποχή εκείνη μάλιστα γίνεται για πρώτη φορά χρήση των όρων «aéronaute» και «navigation aérienne», των οποίων η απόδοση στην ελληνική γλώσσα σημαίνει «αεροναύτης» και «αεροπλοϊα», β.) οι δύο Συνδιασκέψεις της Χάγης (έτη 1899 και 1907 αντίστοιχα), κατά την διάρκεια των οποίων θεσπίζονται οι πρώτες διατάξεις δια την αεροπορίαν,  και γ.) έπονται το πρώτο Νομικό Διεθνές Συνέδριο της Βερόνας (1910), η Διεθνής Συνδιάσκεψη των Παρισίων δια την αεροπλοϊαν (1910), κατά την διάρκεια της οποίας καταρτίσθηκε προσχέδιο διεθνούς συμβάσεως, με την οποία ο διεθνής συντάκτης αποσκοπούσε στην ρύθμιση της διεθνούς κυκλοφορίας των αεροσκαφών.

Στην Ευρώπη η πρώτη διμερής αεροπορική συμφωνία υπογράφτηκε μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας στις 26 Ιουλίου 1913 και αφορούσε ειδικότερα στην οριοθέτηση της ελευθερίας κινήσεως των αεροσκαφών στον ατμοσφαιρικό χώρο, επικυρώνοντας στη πραγματικότητα η συμφωνία αυτή την προάσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των Κρατών επί του υπεράνω αυτών ατμοσφαιρικού χώρου. 

Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι στην ιστορία του αεροπορικού δικαίου, το Διεθνές Συνέδριο της Βερόνας (1910) αποτέλεσε την πιο οργανωμένη και συγκροτημένη προσπάθεια των Κρατών για την θέσπιση ενιαίων κανόνων, με τους οποίους θα ρυθμίζονταν «όλα τα δια την αεροπορίαν αναφυόμενα  νομικά ζητήματα». 

---