Η νομική φύση της «έγχαρτης» Αεροπορικής Φορτωτικής (AWB) στη διεθνή εναέρια μεταφορά εμπορευμάτων κατά τη Σύμβαση του Μόντρεαλ (1999)

  

Με τους κανόνες της Συμβάσεως του Μόντρεαλ (1999), όπως εκείνοι αποτυπώνονται στις διατάξεις αρθ. 4 επ., η αεροπορική φορτωτική αποτελεί τον κυριότερο έγγραφο τίτλο μεταφοράς στην διεθνή εναέρια μεταφορά των εμπορευμάτων και ευρύτερα του αεροπορικού φορτίου (cargo).


Τα εμπορεύματα συνιστούν ενσώματα κινητά αγαθά, τα οποία έχουν συνήθως μεγάλη οικονομική ή εμπορική αξία και τα οποία μεταφέρονται με το αεροπορικό μέσο μεταφοράς συνεπεία της κατάρτισης μίας σύμβασης διεθνούς πώλησης αγαθών. Εξάλλου στο στενό πλαίσιο των εμπορικών συναλλακτικών σχέσεων (φυσικών ή νομικών προσώπων και επιχειρήσεων), έχει επικρατήσει η χρήση του όρου «εμπόρευμα» που είναι πιο συναφής με το αντικείμενο αυτό καθεαυτό των εμπορικών συναλλαγών. Στην έννοια του φορτίου συγκαταλέγονται όχι μόνο τα εμπορεύματα, αλλά και αποσκευές, κινητά αγαθά ασήμαντης εμπορικής αξίας ή ακόμα και ζώα για τα οποία όμως έχει προηγουμένως εκδοθεί η αεροπορική φορτωτική.

Από την στενή γραμματική ερμηνεία των διατάξεων αρθ. 4 επ. της ΣΜ (1999), προβλέπεται μεταξύ άλλων ότι η αεροπορική φορτωτική μπορεί να υποκατασταθεί και από οποιοδήποτε άλλο μέσο (δηλαδή αποδεικτικό μέσο), για το οποίο τηρείται το πρωτόκολλο της αεροπορικής μεταφοράς που έχει συμφωνηθεί να εκτελεσθεί. Στην περίπτωση που γίνεται χρήση άλλου αποδεικτικού μέσου πλην εκείνου της αεροπορικής φορτωτικής, ο αποστολέας του εμπορεύματος έχει την δυνατότητα πρόσβασης στο πρωτόκολλο μεταφοράς που τηρείται από τον αερομεταφορέα, εφόσον προηγουμένως υποβάλλει σχετική αίτηση του στον αερομεταφορέα, με την οποία ζητεί την παράδοση σε εκείνον της απόδειξης παραλαβής του φορτίου. 

Κατά συνέπεια από την στενή γραμματική διατύπωση των παραπάνω διατάξεων, είναι προφανές ότι στη συναλλακτική πρακτική είναι δυνατόν εκτός από την αεροπορική φορτωτική να εκδοθούν και άλλοι αποδεικτικοί τίτλοι της εναέριας μεταφοράς εμπορευμάτων που επιτελούν τον ίδιο ακριβώς σκοπό και παράγουν την ίδια αποδεικτική δύναμη στις συναλλαγές (επί παραδείγματι η ηλεκτρονική αεροπορική φορτωτική γνωστή και ως e - AWB). Δεν πρέπει να αγνοεί κανείς το γεγονός ότι  σε κάθε περίπτωση το περιεχόμενο μίας συμφωνίας που έχει καταρτισθεί μεταξύ των προσώπων που εμφανίζονται στην διεθνή αεροπορική μεταφορά και η βούληση τους όσον αφορά την εκτέλεση της συμφωνίας τους, αποδεικνύονται μόνο από τα έγγραφα αυτά που προβλέπονται στις διεθνείς αεροπορικές συμβάσεις, ακόμα και εάν λαμβάνουν στη πορεία διαφορετική μορφή ή τύπο.  

Η αεροπορική φορτωτική, εν συντομία γίνεται η χρήση του αγγλικού όρου AWB (Air - waybill), χρησιμοποιείται στην διεθνή αεροπορική μεταφορά εμπορευμάτων, για τον λόγο αυτό το έγγραφο αυτό επέχει και θέση δελτίου αποστολής των εμπορευμάτων. Σε αντίθεση με τη φορτωτική θαλάσσιας μεταφοράς, η αεροπορική φορτωτική δεν αποτελεί τίτλο κυριότητος για τον κάτοχο της επί των μεταφερομένων εμπορευμάτων. 

Η παραδοσιακή έγχαρτη αεροπορική φορτωτική είναι ένα έγγραφο πολυσέλιδο (αποτελείται συνήθως από δώδεκα μέρη με κάθε σελίδα να εξυπηρετεί διαφορετικό σκοπό, αν και για πολλές αεροπορικές μεταφορές δεν απαιτούνται και τα δώδεκα αντίγραφα). Το έγγραφο αυτό συνήθως συμπληρώνεται από τον συμβατικό αεροπορικό μεταφορέα κατά την παράδοση των εμπορευμάτων στον συμφωνηθέντα τόπο αναχώρησης του αεροσκάφους. Για τον λόγο αυτό κάθε αεροπορική φορτωτική φέρει και έναν μοναδικό αριθμό, ο οποίος αποτελεί στοιχείο αναγνώρισης του φορτίου καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδίου του. 

Η αεροπορική φορτωτική χρησιμοποιείται σε όλα τα στάδια που προβλέπονται και που αφορούν την φόρτωση, εκφόρτωση ή μεταφόρτωση των εμπορευμάτων, ωστόσο είθισται στη συναλλακτική πρακτική να επισυνάπτονται στην αεροπορική φορτωτική και άλλα έγγραφα ή έντυπα που χρησιμοποιούνται για τελωνειακές ή αστυνομικές διατυπώσεις του φορτίου. Στη πράξη είναι σημαντικό να γνωστοποιηθεί προφορικώς ή εγγράφως και μάλιστα άμεσα στον παραλήπτη ο αριθμός της αεροπορικής φορτωτικής. Την επιμέλεια για την ταχύτερη ενημέρωση του παραλήπτη έχει συνήθως ο αποστολέας του εμπορεύματος ή και ο αερομεταφορέας, εάν πρόκειται βέβαια για οργανωμένη αεροπορική εταιρεία εξοπλισμένη με σύγχρονα συστήματα που μπορούν να ενημερώνουν τους συναλλασσόμενους με ηλεκτρονικά μέσα.

Η αεροπορική φορτωτική παρέχει στον φορτωτή απόδειξη παραλαβής των εμπορευμάτων, ενώ τα υπόλοιπα αντίγραφά της συνοδεύουν το εμπόρευμα. Η συμπλήρωση του εντύπου της αεροπορικής φορτωτικής είναι σχετικά εύκολη και οι περισσότερες από τις πληροφορίες που ζητούνται είναι αυταπόδεικτες.