Η νομική φύση μίας σύμβασης - συμφωνίας για την διεθνή αερομεταφορά επιβατών, αποσκευών και εμπορευμάτων

Η διεθνής εναέρια μεταφορά επιβατών και πραγμάτων (αποσκευών / εμπορευμάτων), πραγματοποιείται στα πλαίσια εκτέλεσης καταρτιζόμενης σύμβασης μεταξύ των συμβαλλομένων προσώπων, αφ' ενός του διεθνούς αερομεταφορέα (απευθείας αεροπορική εταιρεία / πράκτορας μεταφοράς / παραγγελιοδόχος μεταφοράς / διαμεσολαβητής στη διεθνή εναέρια διακίνηση των εμπορευμάτων), ο οποίος εκτελεί την συμφωνημένη αερομεταφορά έναντι οριζομένου χρηματικού αντιτίμου, αφ' ετέρου του επιβάτη ή του αποστολέα του εμπορεύματος υπέρ του τρίτου εν προκειμένω, παραλήπτη των εμπορευμάτων (γνήσια σύμβαση υπέρ τρίτου). 

Το αντικείμενο της συμφωνίας συνίσταται στην μεταφορά του επιβάτη και των αποσκευών του ή των εμπορευμάτων που αποστέλλονται στον παραλήπτη τους, από τον ένα τόπο στον άλλον, οι οποίοι γεωγραφικά οριοθετούνται δυνάμει των διεθνών αεροπορικών συμβάσεων (Σύστημα Κανόνων της Βαρσοβίας / Σύμβαση του Μόντρεαλ), σε δύο τουλάχιστον διαφορετικά σημεία, τα οποία όμως πρέπει να υπάγονται στην εδαφική επικράτεια δύο τουλάχιστον συμβαλλομένων κρατών, κρατών δηλαδή που έχουν προσχωρήσει στις ανωτέρω διεθνείς συμβάσεις. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί ότι στο πεδίο εφαρμογής των κανόνων του Συστήματος Κανόνων της Βαρσοβίας (1929) και της Συμβάσεως του Μόντρεαλ (1999), υπάγονται μόνον οι διεθνείς αεροπορικές μεταφορές επιβατών και πραγμάτων που εκτελούνται με αεροσκάφη, ανεξαρτήτως από το γεγονός ότι εκείνες εκτελούνται από ιδιωτικούς αερομεταφορείς, το κράτος ή νομικά πρόσωπα που έχουν συσταθεί ως φορείς άσκησης δημόσιας εξουσίας. 

Ακολούθως, απαιτείται για την εγκυρότητα της εν λόγω σύμβασης, να συντελείται μεταξύ των συμβαλλομένων σύμπτωση άλλως ταύτιση των δηλώσεων βουλήσεως για τον καθορισμό του τόπου αναχώρησης και του τόπου προορισμού του αεροσκάφους, δυνάμει της οποίας να προκύπτει με σαφήνεια ότι η εναέρια μεταφορά που συμφωνείται είναι και διεθνής, άλλως δεν ενεργοποιούνται και δεν εφαρμόζονται οι ευνοϊκές ρυθμίσεις του Συστήματος Κανόνων της Βαρσοβίας και της Συμβάσεως του Μόντρεαλ (1999) σε συγκεκριμένη περίπτωση ή για την επίλυση ορισμένης διαφοράς στα πλαίσια του ιδιωτικού διεθνούς αεροπορικού δικαίου. Η βούληση των μερών πρέπει να εκφράζεται στον τίτλο εναέριας μεταφοράς (εισιτήριο, δελτίο αποσκευών / απόκομμα αποσκευών, αεροπορική φορτωτική), ο οποίος παράγει prima facie απόδειξη, δηλαδή ότι καταρτίσθηκε σύμβαση εναέριας μεταφοράς. Κατ' επέκταση η σύμβαση εναέριας μεταφοράς δεν προβλέπεται εκ του νόμου να περιβάλλεται του έγγραφου τύπου, αλλά κατά κανόνα είναι άτυπη. 

Κατά την κατάρτιση μίας σύμβασης εναέριας μεταφοράς, ούτως ή άλλως τα συμβαλλόμενα πρόσωπα τελούν εν γνώσει τους σχετικά με το εφαρμοστέο ουσιαστικό δίκαιο για την επίλυση διαφοράς που τυχόν ανακύψει κατά την εκτέλεση της συμφωνημένης αερομεταφοράς, όπως και για τα ανώτατα όρια αστικής ευθύνης του διεθνούς αερομεταφορέα (αρχή του ποσοτικού περιορισμού της καταβαλλόμενης αποζημίωσης). 

Κατά καιρούς, η πάγια νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων έχει αναγνωρίσει ότι η έναντι ανταλλάγματος διενεργούμενη δι’ αεροσκάφους μεταφορά επιβατών και πραγμάτων από επιχείρηση που εκτελεί αεροπορικές μεταφορές, συνιστά πρωτότυπη αντικειμενικά εμπορική πράξη και όχι παράγωγη εξ υποκειμένου για τον αερομεταφορέα, ενώ συγκεντρώνει και όλα εκείνα τα στοιχεία που συντείνουν στην άποψη ότι είναι εμπορική η πράξη εκτέλεσης εναέριας μεταφοράς, με κυριότερα στοιχεία εκείνα της ανάληψης του κινδύνου για την επέλευση τυχόν ζημίας (ρίσκο) και της κερδοφορίας κατά τη διαμεσολάβηση στην κυκλοφορία αγαθών από τόπο εις τόπο και στις δύο περιπτώσεις από μέρους του διεθνούς αερομεταφορέα.

Συνοψίζοντας, η σύμβαση διεθνούς εναέριας μεταφοράς επιβατών και πραγμάτων φέρει κατ' ερμηνευτική προσέγγιση τα κάτωθι χαρακτηριστικά γνωρίσματα άλλων κυριοτέρων συμβάσεων με βάση το ελληνικό δίκαιο, ήτοι αναλυτικότερα:

1.) Πρωτότυπη αντικειμενικά εμπορική πράξη (βλ. Β.Δ. 2/14 Μαϊου 1835 περί αρμοδιότητας των Εμποροδικείων, μεταφορά προσώπων ή πραγμάτων, σύμβαση μετακίνησης).

2.) Αμφοτεροβαρής ενοχική σύμβαση (αντικείμενο συμφωνίας η παροχή μίας υπηρεσίας και ως αντιπαροχή ορίζεται η καταβολή κομίστρου/ αεροπορικού ναύλου).

3.) Σύμβαση προσχώρησης (γενικοί όροι συναλλαγών περί των ορίων ευθύνης του αερομεταφορέα κατά τις διατάξεις των διεθνών αεροπορικών συμβάσεων).

4.) Σύμβαση μίσθωσης έργου (ο αερομεταφορέας αναλαμβάνει την υποχρέωση μετακίνησης προσώπου ή πράγματος ως υποχρέωση εκτέλεσης έργου και ως εργολάβος έχει δικαίωμα αμοιβής).

5.) Σύμβαση παρακαταθήκης (η παραφυλακή του μεταφερομένου πράγματος και η ανάληψη της υποχρέωσης του αερομεταφορέα για την ασφαλή μεταφορά τους. Ειδικότερα, στην περίπτωση της μεταφοράς πράγματος, ήτοι αποσκευών ή εμπορευμάτων, ο αερομεταφορέας καθίσταται θεματοφύλακας υπό την έννοια ότι έχει αποδεχθεί και έχει στη κατοχή του ξένο κινητό πράγμα, για το οποίο έχει αναλάβει την ευθύνη και την υποχρέωση να το φυλάσσει. Παράγει έννομες συνέπειες με την παράδοση στον αερομεταφορέα του δικαιώματος κατοχής ξένου πράγματος) και

6.) Σύμβαση υπέρ τρίτου για τον παραλήπτη του εμπορεύματος (στην μεταφορά εμπορευμάτων τα συμβαλλόμενα πρόσωπα είναι ο αερομεταφορέας, ο αντισυμβαλλόμενος αποστολέας του εμπορεύματος ή αντιπρόσωπος αυτού και ο παραλήπτης του εμπορεύματος. Στον παραλήπτη συμφωνείται ότι οφείλεται η παράδοση του μεταφερομένου εμπορεύματος, για τον λόγο αυτό πρόκειται για μεταφορά υπέρ τρίτου, ή συμφωνείται ότι θα μπορεί να παραδοθεί το φορτίο στον τόπο προορισμού).