Η υποχρεωτική ασφάλιση της αστικής ευθύνης του διεθνούς αερομεταφορέα για επιβάτες, αποσκευές και φορτίο.

Με τις διατάξεις αρθ. 50 της Διεθνούς Αεροπορικής Συμβάσεως του Μόντρεαλ (1999), ο διεθνής νομοθέτης εισάγει ακόμα ένα εκσυγχρονιστικό στοιχείο σε σύγκριση με το προγενέστερο ισχύον νομικό ρυθμιστικό πλαίσιο του Συστήματος Κανόνων της Βαρσοβίας (1929), και το οποίο αφορά στην υποχρέωση του διεθνούς αερομεταφορέα να ασφαλίζει και κατ' επέκταση να καλύπτει την αστική του ευθύνη για την πρόκληση ζημίας που επήλθε σε επιβάτη, στις αποσκευές του ή στα μεταφερόμενα εμπορεύματα (φορτίο).


Είναι γεγονός ότι όλα τα Κράτη - Μέρη στη ΣΜ, υποχρεώνουν όλους ανεξαιρέτως τους αερομεταφορείς εκείνους που εκτελούν διεθνείς πτήσεις επιβατών, αποσκευών ή εμπορευμάτων (φορτίου) και που νομιμοποιούνται να φέρουν το εθνικό έμβλημά των παραπάνω κρατών, να είναι κατάλληλα ασφαλισμένοι, όπως και εφοδιασμένοι με τα κατάλληλα πιστοποιητικά ασφάλισης, εκ των οποίων προκύπτει ότι οι παραπάνω αερομεταφορείς έχουν ασφαλίσει στο σύνολό της την αστική τους ευθύνη για την πρόκληση ζημιών τόσο σε επιβάτες και στις αποσκευές τους, όσο και στα μεταφερόμενα εμπορεύματα. 

Η υποχρεωτική δε ασφάλιση της αστικής ευθύνης καλύπτει τουλάχιστον την συμβατική ευθύνη του διεθνούς αερομεταφορέα, πράγμα που σημαίνει ότι τηρείται απαρέγκλιτα η αρχή του ποσοτικού περιορισμού της καταβαλλόμενης αποζημίωσης και μέχρι του ανωτάτου ορίου που προβλέπεται στις διατάξεις αρθ. 22 επ. της ΣΜ (1999). Ο διεθνής αερομεταφορέας, εν τούτοις, δεν έχει την νομική υποχρέωση να ασφαλίζει παράλληλα με την συμβατική του ευθύνη, ακόμα και την εξωσυμβατική ή αδικοπρακτική ευθύνη του, καθόσον η τελευταία μορφή ή έκφανση της αστικής του ευθύνης, είναι δυνατόν να ανακύψει σωρευτικά με την συμβατική του ευθύνη, στα πλαίσια της ευθείας παράβασης του περιεχομένου της σύμβασης αεροπορικής μεταφοράς επιβάτη και αποσκευών ή εμπορευμάτων (φορτίου) που καταρτίσθηκε με τον αερομεταφορέα. 

Ακολούθως, με τον Κανονισμό (ΕΚ) 785/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις απαιτήσεις ασφάλισης των αερομεταφορέων και των επιχειρήσεων εκμετάλλευσης αεροσκαφών, ο οποίος στη συνέχεια τροποποιήθηκε από τον Κανονισμό (ΕΚ) 285/2010 της Επιτροπής της 6ης Απριλίου 2010, θεσπίζεται στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), ένα πλέγμα νομικών διατάξεων, δυνάμει των οποίων όλοι οι κοινοτικοί αερομεταφορείς ανεξαιρέτως, αλλά και γενικότερα οι οργανωμένες εμπορικές επιχειρήσεις εκμετάλλευσης αεροσκαφών, υποχρεώνονται να ασφαλίζουν την αστική τους ευθύνη για απαιτήσεις που προκύπτουν από την πρόκληση ζημίας σε επιβάτες, αποσκευές, αεροπορικό φορτίο - εμπορεύματα, όπως και σε βάρος τρίτων εξαιτίας πρόκλησης αεροπορικού ατυχήματος που προκλήθηκε επί του εδάφους. 

Με τους παραπάνω ευρωπαϊκούς Κανονισμούς, προσδιορίζεται, άλλως αποσαφηνίζεται το πεδίο εφαρμογής τους, στο οποίο εντάσσονται όλοι οι αερομεταφορείς και όλες οι επιχειρήσεις εκμετάλλευσης αεροσκαφών που εκτελούν αποκλειστικά και μόνο εμπορικές πτήσεις, δηλαδή πτήσεις έναντι αμοιβής ή στα πλαίσια μισθωτικής έννομης σχέσης, εντός ή υπεράνω του εδάφους κράτους μέλους ή προς ή από κράτος μέλος στο οποίο εφαρμόζεται η συνθήκη. Η παραπάνω ασφαλιστική κάλυψη ισχύει για όλες ανεξαιρέτως τις πτήσεις, δηλαδή ανεξαρτήτως εάν ο αερομεταφορέας που εκτελεί την πτήση, κατέχει το αεροσκάφος κατά κυριότητα ή μέσω οποιασδήποτε μορφής μίσθωσης ή ακόμα και μέσω συμπράξεων ή συμβάσεων δικαιοπαροχής, εκτέλεσης δρομολογίων με κοινό κωδικό ή οποιασδήποτε άλλης συμφωνίας της ίδιας φύσεως. 

Οι παραπάνω κανονισμοί δεν εφαρμόζονται στις πτήσεις που εκτελούνται υπεράνω του εδάφους των κρατών μελών, από εξωκοινοτικούς αερομεταφορείς ή από επιχειρήσεις εκμετάλλευσης που χρησιμοποιούν αεροσκάφη νηολογημένα εκτός ΕΕ, και εφόσον δεν προβλέπεται τυχόν προσγείωση του αεροσκάφους στο έδαφος κράτους - μέλους ή απογείωση από αυτό. Τούτο σημαίνει ότι σε περίπτωση που προβλέπεται από το προγραμματισμένο πλάνο πτήσης του αεροσκάφους που ανήκει σε εξωκοινοτικό αερομεταφορέα, προσγείωση ή απογείωση του αεροσκάφους από ή επί του εδάφους κράτους – μέλους της ΕΕ, οι αρμόδιες αρχές του τελευταίου μέσω της ΥΠΑ (Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας), έχουν το δικαίωμα για λόγους δημοσίας ασφαλείας, δημόσιας τάξεως ή για λόγους της διασφάλισης της δημόσιας υγείας, να αιτηθούν της χορηγήσεως των καταλλήλων πιστοποιητικών ασφάλισης των παραπάνω εξωκοινοτικών αερομεταφορέων ή επιχειρήσεων, ενώ μπορούν ακόμα και να αρνηθούν για όλους τους προαναφερθέντες λόγους, την απογείωση ή την προσγείωση του συγκεκριμένου αεροσκάφους στο έδαφος του κράτους - μέλους. 

Η δε καταβαλλόμενη αποζημίωση για την αποκατάσταση της προκαλούμενης ζημίας πρέπει να είναι σύμφωνη και να συνάδει με τις διατάξεις της Συμβάσεως του Μόντρεαλ και κατ' επέκταση με τις διατάξεις Καν.(ΕΚ) 785/2004, ο οποίος όμως τροποποιήθηκε με τις διατάξεις αρθ. 6 παρ. 5 Καν. (ΕΚ) 285/2010 (τήρηση των ανωτάτων ορίων αστικής ευθύνης). Ο υπολογισμός της παραπάνω αποζημίωσης συντελείται σε Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα (ΕΤΔ/SDR), νομισματική μονάδα υπολογισμού, η οποία χρησιμοποιείται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. 

Η ασφάλιση της αστικής ευθύνης του διεθνούς ή κοινοτικού αερομεταφορέα, αποδεικνύεται από το σχετικό πιστοποιητικό ασφάλισης ή από άλλο αποδεικτικό έγκυρης ασφάλισης, το οποίο χορηγείται από τις αρμόδιες αρχές και από τις ασφαλιστικές εταιρείες εκείνες που πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις.    

Σύμφωνα με τις διατάξεις αρθ. 4 Καν (ΕΚ) 785/2004 και ακολούθως Καν (ΕΚ) 285/2010, προβλέπεται ειδική περιπτωσιολογία των ασφαλισμένων κινδύνων, στους οποίους συγκαταλέγονται οι πολεμικές ή τρομοκρατικές ενέργειες, η αεροπειρατεία, η δολιοφθορά, η παράνομη κατακράτηση αεροσκάφους και οι εμφύλιες αναταραχές. Σε καμία όμως περίπτωση οι παραπάνω Κανονισμοί δεν μπορούν να αναιρέσουν και κατ' επέκταση να καταργήσουν ή να υποκαταστήσουν τους ισχύοντες κανόνες περί αστικής ευθύνης του διεθνούς αερομεταφορέα, οι οποίοι ενσωματώνονται στο κείμενο της Διεθνούς Σύμβασης του Μόντρεαλ. Εξάλλου η ΕΕ έχει επικυρώσει και περαιτέρω ενσωματώσει στην ενωσιακή νομοθεσία, την Σύμβαση του Μόντεαλ (1999), αναφορικά με τους επιβάτες και τις αποσκευές, ωστόσο παραμένει μέχρι σήμερα το νομοθετικό κενό που αφορά στα εμπορεύματα και γενικότερα στο αεροπορικό φορτίο.

Ο Καν(ΕΚ) 285/2010 της 6^ης Απριλίου 2010, ουσιαστικά τροποποιεί τις διατάξεις αρθ. 6 παρ. 5 του Καν (ΕΚ) 785/2004 και επανακαθορίζει τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται ως αποζημίωση με βάση την ελάχιστα προβλεπόμενη ασφαλιστική κάλυψη της αστικής ευθύνης των κοινοτικών αερομεταφορέων ή των οργανωμένων εκείνων επιχειρήσεων εκμετάλλευσης αεροσκαφών που εδράζουν σε κράτος – μέλος της ΕΕ, και όσον αφορά την πρόκληση ζημίας σε επιβάτες, αποσκευές και αεροπορικό φορτίο (εμπορεύματα), αλλά και σε βάρος τρίτων επί του εδάφους. Κατά τα λοιπά, το περιεχόμενο των δύο παραπάνω Κανονισμών είναι ταυτόσημο, τα κράτη – μέλη υποχρεούνται ούτως ή αλλως να διασφαλίζουν ότι οι κοινοτικοί αερομεταφορείς και οι επιχειρήσεις εκμετάλλευσης αεροσκαφών συμμορφώνονται με το περιεχόμενο των παραπάνω Κανονισμών και δη με τις διατάξεις αρθ. 50 της ΣΜ (1999). Παράλληλα, το ενωσιακό δίκαιο αναγνωρίζει και παρέχει το δικαίωμα στα κράτη – μέλη να ζητούν αποδείξεις όποτε οι συνθήκες ή οι περιστάσεις το επιβάλλουν, αναφορικά με την συμμόρφωση των εξωκοινοτικών αερομεταφορέων προς τις ασφαλιστικές απαιτήσεις που προβλέπονται από ευρωπαϊκούς κανονισμούς και διεθνείς αεροπορικές συμβάσεις (βλ. Σύμβαση του Μόντρεαλ). Τα κράτη μέλη έχουν την δυνατότητα να αιτηθούν γενικότερα, πρόσθετων αποδεικτικών στοιχείων από τον εξωκοινοτικό αερομεταφορέα, την επιχείρηση εκμετάλλευσης του αεροσκάφους ή ακόμα και από την αρμόδια ασφαλιστική εταιρεία.

Αναφορικά τέλος με τις κυρώσεις που προβλέπονται από τους παραπάνω κανονισμούς, ως προς τους κοινοτικούς αερομεταφορείς, οι κυρώσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν την ανάκληση της άδειας εκμετάλλευσης, βάσει των οικείων διατάξεων της κοινοτικής νομοθεσίας και σύμφωνα μ' αυτές. Ως προς τους μη κοινοτικούς αερομεταφορείς και τις επιχειρήσεις εκμετάλλευσης αεροσκαφών που χρησιμοποιούν αεροσκάφη νηολογημένα εκτός Κοινότητας, οι κυρώσεις μπορεί να περιλαμβάνουν την άρνηση του δικαιώματος προσγείωσης στο έδαφος κράτους μέλους. Εάν τα κράτη μέλη δεν έχουν πεισθεί ότι πληρούνται οι όροι των παραπάνω κανονισμών, δεν επιτρέπουν την απογείωση αεροσκάφους έως ότου ο ενδιαφερόμενος αερομεταφορέας ή η επιχείρηση εκμετάλλευσης του αεροσκάφους προσκομίσει αποδείξεις επαρκούς ασφάλισης σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό.